Nöbetçi Eczaneler
Fransa’nın geçen ay duyurduğu ve Yeni Kaledonya’ya daha geniş özerklik tanımayı öngören mutabakat, yerli Kanak halkının en büyük siyasi ittifakı tarafından reddedildi.
Paris’te on gün süren müzakerelerin akabinde varılan uzlaşma, “Yeni Kaledonya Devleti” isminde, Fransız Anayasası’na dahil edilecek yeni bir statü oluşturulmasını içeriyordu. Mutabakata nazaran bölge halkı hem Fransız hem de Kaledonya vatandaşlığına sahip olacak, lakin tam bağımsızlık gündeme alınmayacaktı.
Fakat Yeni Kaledonya’nın en güçlü bağımsızlık cephesi olan Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS), harika kongresinde muahedeyi oybirliğiyle reddetti.
“TEMEL PRENSİPLERİMİZLE BAĞDAŞMIYOR”
FLNKS temsilcisi Dominique Fochi, “Bu taslak, gayretimizin temel unsurlarıyla bağdaşmıyor. Bu nedenle kabul etmiyoruz,” dedi. Bir öbür üye Marie-Pierre Goyetche ise destekçilerine, “Eğer devlet bunu dayatmaya kalkarsa, buna karşı durun” davetinde bulundu.
Yerel basına nazaran, muahedede yeni bir bağımsızlık referandumuna yer verilmemesi, bilhassa Kanak halkı için en büyük kırmızı çizgi oldu.
Fransa’nın Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls, “tarihi bir uzlaşma” olarak tanımladığı planı kurtarmak hedefiyle önümüzdeki hafta Yeni Kaledonya’ya gideceğini açıkladı.
Bölgede tansiyon, geçen yıl mayıs ayında patlak veren olaylarla hâlâ taze. Fransa’nın binlerce yerli olmayan uzun periyodik yerleşimciye oy hakkı verme teşebbüsü büyük protestolara yol açmış, çıkan şiddetli isyanlarda en az 14 kişi hayatını kaybetmiş, milyarlarca euro meblağında maddi ziyan meydana gelmişti.
YENİ KALEDONYA NEDEN KIYMETLİ?
‘Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu’ üyesi olan Yeni Kaledonya, Avustralya’nın yaklaşık 1.210 kilometre, Fiji’nin yaklaşık 1.500 kilometre batısında bulunuyor ve büyük nikel rezervleri ile biliniyor.
Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu, toplamda yaklaşık 2.65 milyon kişinin yaşadığı ve dört farklı idare biçimine bölünen toprakları söz ediyor:
Départements et régions d’outre-mer (DOM-ROM) (Denizaşırı il), Collectivité d’outre-mer (COM) (Denizaşırı kolektivite), Collectivité sui generis (CSG) (Kendine has bölge) ve Terres australes et antarctiques françaises (TAAF) (Fransız Güney ve Antarktika Toprakları).
Bu bölgeler, Fransa’nın sömürge periyodundan kalan topraklarını söz ediyor.
Yeni Kaledonya da başka Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu üyeleri üzere Fransa’ya bağlı. Collectivité sui generis (CSG), yani kendine mahsus bölge olarak kabul ediliyor ve burası Fransa’nın sömürge toprakları ortasında CSG statüsüne sahip tek bölge.
CSG statüsü, bölgeye geniş bir özerklik tanıyarak, mahallî hükümet kurma, kanun çıkarma üzere yetkiler veriyor. Yeni Kaledonya’nın CSG statüsü de, 1998 yılında imzalanan Nouméa Muahedesi ile belirlenmişti ve ‘bağımsızlık referandumları yapmasını’ da öngörüyordu.
4 Kasım 2018 tarihinde gerçekleştirilen referandumda, ada halkının yüzde 56,4’ü Fransa’dan bağımsızlığa karşı oy kullanarak adanın denizaşırı bölge olarak kalması tarafında karar almıştı.
2024 PROTESTOLARI
Yeni Kaledonya’daki sömürge aksisi ve bağımsızlıkçı güçlerin gayreti yeni değil. Bilhassa, adada çoğunluğu oluşturan Kanak halkı, en büyüğü 1878 yılında olmak üzere çok sayıda isyan düzenledi ve hepsi Fransız sömürge güçleri tarafından bastırıldı.
2024 hareketlerinin fitilini ateşleyen şey ise, Paris idaresinin Yeni Kaledonya’nın SCG statüsünün istismarıyla sonuçlanabilecek yeni bir seçim yasası ilan etmesi oldu. B
En son 2021 yılında bağımsızlık referandumuna gidilen bölgede, seçmenlerin yüzde 96,49’unun bağımsızlığa “Hayır” demişti. Lakin seçimlere kayıtlı seçmenlerin yarısından fazlası katılmamış, iştirak rekor düşüşle yüzde 43.90’da kalmıştı.
Bu durum, Yeni Kaledonya halkının Fransa’nın siyasi hakimiyetine ait güvensizliğinin kıymetli bir göstergesi olarak değerlendirilmişti.
Fransa’nın Yeni Kaledonya anayasası için hazırladığı ‘yeniliğe’ nazaran, artık adalarda 10 yıl ve daha fazla yaşayan herkes oy kullanma hakkına sahip olacak. Paris yanlısı Fransız nüfus başta olmak üzere, dışarıdan gelenlerin hissesi artıyor, yerli halkın ve hasebiyle yerli seçmenin seçimlerdeki hissesi azalıyor.
Bölgede yaşanan aksiyonlarda, medyaya yansıyan haberlere nazaran 10’dan fazla vefat, 200’den fazla yaralanma yaşanmıştı ve yaklaşık 200 kişi gözaltına alımıştı. Adada sıkıyönetim ilan eden Fransa ise, protestoları bastırmak üzere özel kuvvetlere (RAID ve GIGN) bağlı 500 kişilik bir askeri güç göndermişti.