Dünya’dan örnekler: Nasıl silah bıraktılar?

Terörsüz Türkiye sürecinin en ktritik basamaklarından birine saatler kaldı. Gözler silahların teslim edileceği Irak Kürt Bölgesel İdaresi sonlarındaki Suleymaniye kentinde.

Bir küme PKK üyesinin silah bırakma sürecinin birinci evresinde düzenlenecek merasimde teslim edeceği silahlar imha edilecek.

Milyonların gözü Süleymaniye’deyken, dünyadan silah bırakma örnekleri de gündeme geliyor.

52 YIL SONRA MUAHEDE İMZASI

Kolombiya’dan İspanya’ya, Endonezya’dan Filipinler’e…

Ülkeler, coğrafyalar farklı ancak barış inşası hepsinde uzun ve meşakatli bir seyahatti.

Terör örgütlerinin silah bırakması ve tasfiye süreçleri de hiç kolay olmadı.

Yakın tarihin en çarpıcı örneklerinden biri Kolombiya’da yaşandı.

52 yıl boyunca yaklaşık 260 bin kişinin vefatına neden olan iç savaşta 1980’lerden 2000’lere kadar çeşitli barış süreci denemeleri yaşandı.

İç savaş fakat 2016’da imzalanan mutabakatla son buldu.

Anlaşmanın imzalanmasının akabinde örgüt, silahsızlanma sürecine girdi.

BM NEZARETİNDE SİLAHLARA VEDA

Toprak ıslahatı kararı alındı. Kabahat işleyen FARC üyeleri için özel mahkemeler kuruldu. Eski militanlar sivil hayata döndü.

Silahlara veda, Birleşmiş Milletler nezaretinde gerçekleşti.

BM silah teslim süreci kapsamında toplam 7 bin 132 silahın alındığını bildirdi. Örgütün kırsaldaki zımnî cephanelikleri de büyük oranda boşaltıldı.Ancak ülkede çatışma iklimi sona ermedi.

FARC, muahede sonrası siyasi bir partiye dönüşse de silah bırakan gerillalara yönelik suikastlar yaşandı.

Bu süreçte bir diğer ayrılıkçı örgüt ELN devreye girdi. Bu sefer ELN ile çatışmalar çıktı.

2022’de eski bir gerilla olan Gustavo Petro, Latin Amerika’da sağın kalesi olarak gösterilen Kolombiya’nın ilk solcu lideri oldu. Petro, 1990’da silahları bırakan kent gerillası hareketi M-19’un üyesiydi.

İktidara geldiğinde FARC ile Barış Muahedesi’ni uygulamaya ve ELN ile barış görüşmeleri yapmaya kelam veren Petro, teşebbüslerde bulundu.

Ancak barış müzakereleri, ELN’in Eylül 2024’te bir askeri üsse düzenlediği hücum sonrası sekteye uğradı. Müzakere teşebbüsleri hala sürüyor.

120 BİN KİŞİ ÖLDÜ

Güneydoğu Asya ülkesi Filipinler’de devlet ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi ortasında 40 yıl süren çatışmalar 120 bin kişinin vefatına neden oldu.

Çatışma sürecini sonlandırmak maksadıyla yürütülen sürece, Türkiye de gözlemci olarak dahil oldu.

Barış müzakereleri sonucunda 2012’de Çerçeve Mutabakatı, 2014’te Kapsamlı Muahede imzalandı.

Müslümanların çoğunlukta olduğu Bangsamoro Bölgesi 2017’de resmen özerk olarak tanındı.

Silah bırakma süreci de adım adım uygulandı. Silahların BM nezaretinde teslimi ve savaşçıların sivil yaşama dönüşü sağlandı.
Bazı savaşçılar polis teşkilatına entegre oldu.
Barışla yalnızca silahlar susmadı. Geçiş periyodunda kurulan adalet ve uzlaşma kurullarıyla geçmişle yüzleşildi.

TSUNAMİ BARIŞA TABAN HAZIRLADI

Barışa giden yollardan biri de Endonezya’daydı.

Açe bölgesinin bağımsızlığı için çaba eden Özgür Açe Hareketi 1976 yılında kuruldu.

Kısa ismiyle “GAM” olarak anılan hareket, 2005 yılına kadar Endonezya hükümetine karşı silahlı uğraş yürüttü.

2000 ve 2001 yıllarında İsviçre’nin Cenevre kentinde birinci müzakereler yapıldı lakin başarısız oldu.

Devlet ile örgütü barış muahedesine götürense bir doğal afetti.

2004’te Güneydoğu Asya’da 200 binden fazla kişinin vefatına yol açan tsunami, barışa taban hazırladı.

2005 yılında Endonezya hükümeti ile GAM, Helsinki’de mutabakata vardı.
Endonezya ordusu AÇE’den çekildi ve bölgeye özerk bir idare verildi.

Bu süreçte GAM silah bıraktı, silahlı uğraş yürütmüş olanların topluma ahengi için projeler geliştirildi. Genel af ilan edildi.

SİYASİ PARTİYE DÖNÜŞTÜ

Orta Amerika ülkesi El Salvador’daysa iç savaş; ABD takviyeli El Salvador hükümeti ile Fidel Castro idaresindeki Küba ve Sovyetler Birliği takviyeli gerilla kümelerinden oluşan “Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi” ortasında yaşandı.

1979 ile 1992 yılları ortasındaki iç savaşta 75 binden fazla insan öldü.
Müzakereler sonunda bir barış muahedesi imzalandı ve genel af ilan edildi. Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi, silahsızlandırılarak sol görüşlü bir siyasi partiye dönüştü.