Nöbetçi Eczaneler
ESA’nın çalıştırdığı Solar Orbiter, Güneş’in kutuplarını görüntüleyen birinci araç oldu. İmajlar Güneş’in manyetik alanı, döngüsü ve işleyişi hakkında eşsiz bilgiler sunabilir.
Güneş’in şimdiye kadarki tüm imajları ekvator etrafından çekilmişti. Bunun nedeni Dünya’nın ve tüm uzay araçlarının Güneş’in etrafında ekliptik düzlem ismi verilen düz bir disk içinde dönmesi.
Solar Orbiter yörüngesini bu düzlemin dışına eğerek Güneş’i büsbütün yeni bir açıdan ortaya çıkarıyor.
DAHA DÜZGÜNLERİ DE GELECEK
ESA’nın açıklamasına nazaran, Solar Orbiter ihtilal niteliğindeki imgeleri kaydettiği sırada Güneş’i ekvator bölgesinin 17 derece altından, yani yıldızın güney kutbunu direkt görebileceği bir açıdan gözlemliyordu.
Uzay aracı gelecek yıllarda yörüngesini daha da eğecek. Bu da kutupların daha net imajlarının de kaydedileceği manasına geliyor.
ESA Bilim Yöneticisi Prof. Carole Mundell, “Bugün insanlığın Güneş’in kutbuna dair birinci imajlarını ortaya koyuyoruz” dedi.
“Güneş bize en yakın yıldızdır, ömür kaynağıdır fakat çağdaş uzay ve yer sistemlerinin de bozucusudur, bu yüzden nasıl çalıştığını anlamamız ve davranışını varsayım etmeyi öğrenmemiz kural.”
Mundell, “Solar Orbiter misyonumuzdan gelen bu yeni ve eşsiz imgeler, güneş biliminin yeni bir periyodunun başlangıcı” diye de ekledi.
DAĞINIK MANYETİZMA
Solar Orbiter’ın kutup gözlemlerinden elde edilen birinci bilimsel bulgulardan biri, güney kutbunda Güneş’in manyetik alanının şu anda karmakarışık olduğu.
Normal bir mıknatısın besbelli bir kuzey ve güney kutbu varken, uzay aracının ölçümleri Güneş’in güney kutbunda hem kuzey hem de güney kutuplu manyetik alanların bulunduğunu gösteriyor.
Bu dağınıklığın sadece kısa bir müddetliğine, “solar maksimum” döngüsünde gerçekleştiği biliniyor. Güneş her 11 yılda bir, sakin yahut fırtınalı geçen bir döngüsünü tamamlıyor ve yenisini başlatıyor. Yıldız, 2019’da 25. döngüsüne girdi.
Bu 11 yıllık döngüler sırasında yıldızın manyetik kutupları sistemli olarak yer değiştiriyor. Kelam konusu döngülerden daha sakin olanına, yani yıldızdaki patlamaların ve lekelerin asgarî düzeye indiği devirlere “solar minimum” deniyor. Güneş lekelerinin arttığı ve patlamaların da sıklaştığı evrelere ise “solar maksimum” ismi veriliyor.
JEOMANYETİK FIRTINALARIN SIRRI ÇÖZÜLEBİLİR
Güneş’in bilhassa de “solar maksimum” üzere hareketli evrelerde sıklıkla lekelere ve patlamalara mesken sahipliği yaptığı biliniyor. Bu olaylar sırasında uzaya savrulan radyoaktif parçacıklar Dünya’ya ulaştığında Güneş fırtınalarına yahut jeomanyetik fırtınalara sebebiyet veriyor.
Güneş fırtınaları GPS sistemlerini ve radyo dalgalarını kesintiye uğratarak yeryüzünde irtibatın felç olmasına ve hatta elektrik kesintilerine sebebiyet verebiliyor. Ayrıyeten yörüngedeki uyduları rotasından çıkararak astronotlar için de tehlike arz ediyor.
Bilim insanları uzun müddettir bu fırtınaları evvelce varsayım etmenin yollarını arıyor.
Solar Orbiter’ın ölçümleri işte bu parçacıkların Güneş rüzgarı halinde nasıl fırlatıldığını ortaya çıkarabilir. Güneş’in bu fırtınaları nasıl ürettiğini ortaya çıkarmak misyonun temel bilimsel gayelerinden biri.
Misyondaki Fransız araştırmacı Frédéric Auchère, “Güneş’ten çıkan rüzgarın ölçümleri, kutupların karanlıkta kalması nedeniyle engelleniyordu. Artık Solar Orbiter ile yüksek enlemlerden ölçümler mümkün” dedi.
“Bu, Güneş fiziğinde bir ihtilal yaratacak.”