Nöbetçi Eczaneler
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü yürütücülüğünde, 5 ülkenin iştirakiyle, Deniz Ekosistem ve İklim Araştırmaları Merkezince geliştirilen projeyle Karadeniz’in “dijital ikizi” oluşturuldu.
Bu proje, Avrupa Birliği (AB) takviyeli “Karadeniz’de Dirençli Ekosistemlerde Mavi Büyüme Gelişimi için Araştırma ve İnovasyon Projesi” ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından destekleniyor.
ODTÜ’nün yanı sıra 30’dan fazla ulusal ve memleketler arası ortağın katkısıyla hazırlanan sistem, denizlerdeki çevresel değişimlerin, iklim senaryolarının ve insan faaliyetlerinin tesirlerini taklit ederek karar vericilere yol gösterecek.
DİJİTAL İKİZİN HAZIRLANMA SÜRECİ
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, dijital ikizin karada ve denizlerde belirlenen bölgelerde dataları bir ortaya getiren sayısal bir model olduğunu söyledi.
Karadeniz için oluşturulan dijital ikizin, tabiatın bütünleşik sayısal modeli olduğuna işaret eden Salihoğlu, “Denizin dijital ikiziyle, elimizdeki tüm bilimsel dataları gayeye uygun, kullanılabilir bir yapıya dönüştürüyoruz. Bu datalarla denizlerin fizikî, kimyasal ve biyolojik özelliklerini yansıtan bir model oluşturuyoruz. Model üzerinden farklı senaryoları test ederek, iklim değişikliğinden balıkçılığa, kirlilikten güç yatırımlarına kadar birçok etkiyi evvelce değerlendirebiliyoruz.” diye konuştu.
Salihoğlu, Karadeniz’in dijital ikizinin, 2050’ye kadar sürdürülebilir deniz kullanımı gayesiyle geliştirildiğine dikkati çekerek, yapılan senaryolarla bölgesel kalkınmanın ekosistemle nasıl dengelenebileceğini de test ettiklerini bildirdi.
“KARAR SİSTEMİ OLUŞTURULDU”
Dijital ikiz için birinci kez çok sayıda farklı bilimsel modelin bir ortada entegre çalıştırıldığını vurgulayan Salihoğlu, “Bunlar; iklim senaryoları, biyokimyasal ve ekolojik modeller, fizikî okyanus ve balıkçılık tesiri modellerini kapsıyor. Ayrıyeten bu modeller yapay zeka teknikleriyle desteklenerek daha hassas karar düzenekleri oluşturuldu.” sözlerini kullandı.
Salihoğlu, yalnızca bilimsel değil, yönetimsel bir araç da olan sistemin karar vericiler için yol haritası sunduğuna dikkati çekerek, denizlerde ekosistem üzerindeki baskılarla ekonomik sonuçların birebir anda değerlendirilebileceğini anlattı.
Türkiye kıyılarında akuakültür yani kültür balıkçılığının ve mavi biyoteknolojinin yaygın olduğunu lisana getiren Salihoğlu, “Ülkenin kuzey kıyılarında rüzgar gücü, doğusunda yetiştiricilik ve turizm, kuzeybatısında ise turizm ve güvenlik kesimleri öne çıkıyor. Bu sistem, bu tıp ekonomik faaliyetlerin hangi şartlarda ekosisteme ziyan vermeden yapılabileceğini test ediyor. Birinci sefer bu kadar ileriye dönük, bilim temelli öngörüler elde ettik.” değerlendirmesinde bulundu.
5 ÜLKEDE 7 LABORATUVAR KURULDU
Salihoğlu, çalışmada Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Moldova ve Ukrayna’nın ortalarında bulunduğu Karadeniz ülkelerinden 30 kurumun yer aldığını, ülkelerin kıyı önceliklerine nazaran özgün senaryolar geliştirildiğini belirterek, “Karadeniz genelinde, Türkiye’de İstanbul ve Sinop olmak üzere iki, Bulgaristan’da iki ve Romanya, Moldova, Ukrayna’da birer olmak üzere 7 laboratuvar kuruldu. Bu laboratuvarlar sayesinde yalnızca çevresel bilgiler değil, sosyoekonomik eğilimler de izlenebiliyor.” bilgisini verdi.
Karadeniz’in dijital ikiz sisteminin, ekim prestijiyle halka açılacağını aktaran Salihoğlu, şunları kaydetti:
Geliştirilen kullanıcı dostu portal sayesinde kamu kurumları, akademisyenler ve ilgili dal temsilcileri kendi senaryolarını sisteme girerek iklim değişikliği, plastik kirliliği, balıkçılık, güç yatırımları ve turizm üzere başlıklarda tesirleri görselleştirebilecek. Bu kapsamda, Karadeniz için geliştirilen dijital ikiz, sadece bölgesel değil, Avrupa ölçeğinde de örnek bir sürdürülebilir deniz idaresi modeli sunuyor.
Salihoğlu, sistemin Avrupa’da bu kapsamda oluşturulan birinci dijital deniz ikizi olduğunu belirterek, “Sektörel tesirleri hesaba katan, yapay zeka dayanaklı sistem, mavi iktisat ve tabiatın korunması için öncü olacak. Bu çeşit projeler öteki denizlerde de yaygınlaşacak.” dedi.