Nöbetçi Eczaneler
Tarih öncesi yapıtları inceleyen araştırmacılar, insanların sayıları kaydettiğine dair en eski delillerin 20 bin yıl kadar evvel yapılmış kolay kemik işaretlerinde yatıyor olabileceğine ait deliller buldu.
Lloyd Austin Courtenay tarafından yönetilen ve Arkeoloji ve Antropoloji Bilimleri’nde yayınlanan çalışma, bu işaretlerin sayısal fikrin kökenlerini nasıl ortaya çıkarabileceğini araştırıyor.
Araştırma, insan zihninin dışında bilgi depoladığına inanılan tekrarlanan işaretlerle kazınmış objeler olan “yapay hafıza sistemlerini” yahut AMS’leri inceliyor. Bu işaretler Üst Paleolitik periyoda tarihlenen kemiklerde, boynuzlarda ve sopalarda bulunuyor. Birtakım eserler, dikkatlice yerleştirilmiş ve düzenlenmiş yüzlerce çizgi taşıyor.
ÖNEMLİ BİR DEĞİŞİMİ TEMSİL EDİYOR
Greek Reporter’a nazaran bu çeşit işaretler, birinci insanların ölçüleri kaydetmesine, olayları takip etmesine yahut temel bildirileri iletmesine müsaade vermiş olabilir. Courtenay’in takımı bu davranışın kıymetli bir değişimi temsil ettiğini söylüyor: Yalnızca hafızaya güvenmekten fikirleri kaydetmek için fizikî objeler kullanmaya. Bu değişim muhtemelen insanların nasıl öğrendiğini, bilgiyi nasıl paylaştığını ve karmaşık toplumları nasıl inşa ettiğini şekillendirdi.
1,7 MİLYON YILLIK KEMİKLER İNCELENDİ
Çalışmada, Afrika ve Avrupa’nın dört bir yanından gelen ve kimileri 1,7 milyon yıl öncesine dayanan 22 eser tahlil edildi. Bunlar ortasında kasaplık izleri olan kemikler, sanatsal gravürler ve sayıları yahut çeteleleri temsil ettiği düşünülen sıralı kesikler vardı.
Araştırmacılar, işaretlerin aralıklarını ve taraflarını karşılaştırarak, yararcı kesikleri kasıtlı kayıt sistemlerinden ayırabildi. Eşit aralıklı, dik işaretlere sahip eserler göze çarpıyordu. Bu desenler rastgele kasaplık izlerinden yahut dekoratif oymalardan farklıydı. Courtenay’e nazaran bu düzenlilik, muhtemelen sayısal dizileri yahut ölçüleri temsil etmek için kasıtlı bir dizayna işaret ediyor.
ÇETELE ÇUBUKLARINDAN SAYMAYA
Benzer sistemler dünya çapında daha sonraki kültürlerde de görülüyor. Ortaçağ İngiliz çeteleleri vergileri kaydederken, Aborijin Avustralya bildiri çubukları seyahatleri yahut olayları takip etti. Dikkat alımlı bir formda, bu çağdaş örnekler Paleolitik işaretlerle çarpıcı benzerlikler paylaşıyor. Her ikisi de bilgi aktarmak için tekrarlayan çentikler ve yapılandırılmış düzenler kullanıyor.
Bu süreklilik, birinci insanların resmi yazı sistemlerinin ortaya çıkmasından çok evvel temel sayma sistemleri geliştirmiş olabileceğini düşündürüyor. Bilinen birinci yazı Mezopotamya’da M.Ö. 3 bin 400’lere tarihleniyor, lakin bu kemik işaretleri bundan on binlerce yıl öncesine dayanıyor.
İNSAN, SAYILARI BİRİNCİ NE VAKİT ANLADI?
Bulgular, insanların sayıları birinci ne vakit anlamaya başladığına dair soruları gündeme getiriyor. İnsan dışındaki hayvanlar küçük ölçüleri tanıyabilirken, sembolik sayma (sayılara işaretler yahut sözler atama yeteneği) insanlara mahsus üzere görünüyor. Kemik işaretleri bu yeteneğe yanlışsız erken bir adımı temsil ediyor olabilir.
Ancak araştırmacılar her işaretin kesinlikle sayısal olmadığı konusunda uyarıyor. Kimileri belli sayılardan fazla vakti takip etmiş, olayları listelemiş ya da ritüelleri sembolize etmiş olabilir. Yeniden de organize dizilerin varlığı soyut düşünme ve kültürel hafızada bir sıçrama olduğunu gösteriyor.
TARİHTE BİR DÖNÜM NOKTASI
Courtenay’in takımı işaretleri incelemek için gelişmiş istatistiksel araçlar kullandı ve işaretlerin aralıkları ile desenlerine odaklandı. Bu metot öznel yargıları önlüyor ve bir dizi işaretin rastlantısal olmaktan çok kasıtlı olup olmadığını doğrulamaya yardımcı oluyor.
Sonuçlar, bu yapıtların hafıza aygıtları olarak fonksiyon gördüğünü; takvimlerin, çetelelerin ve hatta proto-matematiksel kayıtların öncülleri olduğunu gösteriyor.
Çalışma, kemik üzerindeki kolay kesiklerin insanlık tarihinde nasıl bir dönüm noktasına işaret edebileceğini vurguluyor. Birinci beşerler fizikî objeleri hafıza araçlarına dönüştürerek sayma, yazma ve çağdaş matematiğin temellerini atmış olabilirler.