Nöbetçi Eczaneler
Uluslararası ticarette doların hakimiyetini sarsmaya yönelik gelişmeler yaşanıyor.
Ülkeler ve topluluklar mahallî para ünitelerini kullanma konusunda dayanışma içinde hareket ediyor.
Doların en önemli para üniteleri karşısındaki pahasını ölçen dolar endeksi, bu yılın birinci yarısında yüzde 11’in üzerinde gerileyerek 97 düzeyine düştü.
Bu, 1973’ten bu yana yılın en makus birinci yarısı olarak kayda geçti. Endeks, ABD Başkanı Donald Trump’ın gümrük vergilerini açıkladığı 2 Nisan’dan bu yana ise yüzde 7 paha kaybetti.
YATIRIMCIMLARIN DOLARA İNANCI ZAYIFLADI
Uluslararası yatırımcıların dolara itimadı zayıflarken, bu durum global finans sisteminde meçhullüğü artırıyor. Trump idaresinin siyasetlerinin global ticarette yarattığı parçalanma ve jeopolitik çalkantılar, merkez bankaları ve yatırımcıları dolardan uzaklaştırarak altın, avro ve Çin yuanı üzere alternatif varlıklara yönelmeye itiyor.
Trump idaresi, ABD ihracatını desteklemek maksadıyla doları zayıflatma tarafında adımlar atarken, dolar yıl başından bu yana avro karşısında yüzde 12’den fazla geriledi. Bu durum, ABD’nin dış ticaret açığını daraltmasına katkı sağladı lakin yüksek bütçe açıkları nedeniyle borçlanma maliyetlerini artırma riskini de beraberinde getiriyor.
Çin ise para ünitesi yuanın bedelini dolara sıkı formda bağlı tutuyor. Bu bağ, Çin’in ihracat fiyatlarının başta Avrupa olmak üzere değerli pazarlarda daha rekabetçi olmasını sağlıyor.
BRICS VE MERKEZ BANKALARI DOLARDAN UZAKLAŞIYOR
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’dan oluşan BRICS ülkeleri, ticari süreçlerinde dolardan uzaklaşma çabalarını hızlandırdı. ABD Başkanı Trump, 8 Temmuz’da BRICS’in “doları yok etmeye çalıştığını” savunarak, buna müsaade vermeyeceğini belirtti.
Resmi Mali ve Finansal Kurumlar Forumu (OMFIF) raporuna nazaran, merkez bankalarının yüzde 70’i ABD’deki siyasi gelişmelerden kaygı duyuyor. İştirakçilerin net yüzde 16’sı gelecek 12–24 ay içinde avro varlıklarını artırmayı planlıyor. Birebir periyotta merkez bankalarının yüzde 32’si altın rezervlerini artırmayı hedefliyor.
Trump’ın mali siyasetlerine yönelik belirsizlik, kamu harcamalarını kısma vaatlerinin boşa çıkması ve dış siyasetinin yabancı ülkelere yük bindirmeye dayanması, yabancı yatırımcıların ABD piyasasından uzaklaşmasına neden olabilecek en önemli faktörler olarak sıralanıyor.
LAGARDE, AVRONUN MEMLEKETLER ARASI SİSTEMDE DAHA BÜYÜK ROL ÜSTLENEBİLECEĞİNİ DÜŞÜNÜYOR
Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde, doların zayıflamasıyla avronun milletlerarası sistemde daha büyük bir rol üstlenebileceğine işaret etti.
Lagarde, 26 Mayıs’ta Berlin’de düzenlenen “Parçalanmış Bir Dünyada Avrupa’nın Rolü” başlıklı forumda yaptığı konuşmada, çok taraflı işbirliklerinin yerini ikili ilgilerin aldığına dikkat çekerek, mevcut global tertibin temellerinin sarsıldığını belirtti.
Lagarde, “Küresel nizamda temel bir değişime şahit oluyoruz. Açık piyasalar ve çok taraflı kurallar yıkılıyor, sistemin temeli olan doların baskın rolü bile artık inançta değil.” dedi.
Lagarde, avronun milletlerarası rolünün güçlenmesinin, Avro Bölgesi’ne daha düşük finansman maliyetleri, döviz kuru dalgalanmalarının azalması ve yaptırımlara karşı daha güçlü muhafaza sağlayacağına işaret etti.
ÇİN’DEN “ÇOK KUTUPLU PARA SİSTEMİ” VURGUSU
Çin Merkez Bankası Başkanı Pan Gongsheng da, 18 Haziran’da yaptığı açıklamada, global döviz sisteminde ıslahat beklentilerini lisana getirdi.
Gongsheng, tek bir ülkenin para ünitesine dayalı sistemin risklerine dikkat çekerek, birkaç büyük para ünitesine dayanan çok kutuplu bir sistemin gerekliliğini vurguladı.
ABD’deki mali ve düzenleyici meselelerin global finansal kriz riskini artırabileceğini belirten Gongsheng, bu meselelerin tüm dünyaya finansal risk olarak yansıyabileceğini söyledi.
Avro başta olmak üzere alternatif para ünitelerinin güçlenme potansiyeli artarken, ABD dolar hakimiyetinden vazgeçme niyetinde değil.
ABD Kongresi’nde “haksız yabancı vergiler” uygulayan ülkelere yaptırım öngören yasa tasarısı tartışılırken, analistler muhtemel bir “sermaye savaşına” ait tasalarını lisana getiriyor. Tasarı kabul edilirse, ABD idaresi muhakkak ülkelere karşı maksatlı mali yaptırımlar uygulayabilecek.
ABD’nin toplam borcu halihazırda 37 trilyon dolar düzeyinde ve bu sayının 2030’a kadar 47 trilyon doları aşması bekleniyor. Faiz ödemeleri şu anda federal vergi gelirlerinin yaklaşık yüzde 20’sini oluşturuyor. Bu durum, ABD tahvil piyasasının ve doların uzun vadeli global pozisyonunun sorgulanmasına yol açıyor.
Elon Musk da Trump’ın son bütçe yasasını sert lisanla eleştirerek, çok borçlanmaya dayalı mali siyasetleri gaye aldı.
Öte yandan, ABD dolar takviyeli stabilcoin’lere ait yeni düzenlemelerle, doların dünya genelinde “milyonlarca yeni kullanıcıya” ulaşması hedefleniyor. Bu dijital varlıkların, ABD’nin borç idaresinde daha süratli ve pragmatik bir araç olarak kıymetlendirilebileceği belirtiliyor.
Trump’ın ticaret siyasetleriyle ithalat fazlalarını azaltmayı hedeflemesi, bir yandan güçlü doları savunurken öteki yandan zayıf dolardan yararlanmak isteyen çelişkili bir yaklaşımı da yansıtıyor.
ALTERNATİFSİZLİK SORUNU
Washington merkezli Brookings Enstitüsü’nden Robin Brooks, ABD’nin borç düzeyine dair tasaları paylaşırken, doların yerini alabilecek bir alternatifin şimdi ortaya çıkmadığını belirterek, “Bunun kolay bir nedeni var, Alternatif yok.” tabirini kullandı.
Çin yuanının devlet denetiminde olması ve gereğince memleketler arası hale gelememesi, avronun ise Avro Bölgesi içindeki borç problemleri nedeniyle hudutları olması, doların alternatifsizliğini sürdüren esas faktörler ortasında yer alıyor.
Oxford Economics’in paylaştığı son tahliline nazaran, doların para ünitesi olarak zayıflaması ise bilanço kırgınlıkları yüksek olan gelişmekle olan ülkeler için değerli bir rahatlama kaynağı sağlıyor.
Macaristan, Türkiye, Mısır, Şili, Malezya ve Kolombiya üzere ülkeler, doların zayıflamasından en fazla yarar sağlayan ekonomiler ortasında yer alıyor.
Özellikle Türkiye, Şili ve Mısır üzere ülkelerde lokal para cinsinden tahvil ve döviz piyasalarında hala “yeterince fiyatlanmamış” fırsatlar olduğu, dolardaki zayıflamanın devam etmesi halinde bu varlıklara olan talebin artabileceği belirtiliyor.
Analize nazaran, doların zayıfladığı ortamda Çin yuanındaki hafif yükseliş ve devlet denetiminin devam etmesi, yuanın hala hudutlu bir alternatif olduğunu ortaya koyuyor.
Dolardaki bedel kaybının sırf gelişen ülke para ünitelerini değil, birebir vakitte lokal tahvil piyasalarını da destekleyebileceği öngörülüyor. Bu da altının yanı sıra gelişen ülke varlıklarının da “güvenli liman” fonksiyonu görebileceği manasına geliyor.